در این مطلب به بررسی دو عارضه نزدیک به هم می‌پردازیم که هر دو با تنفس و سطح اکسیژن در خون بیماران رابطه نزدیکی پیدا می‌کنند. نکته اینجاست که اغلب هیپوونتیلاسیون میتواند به عنوان عامل بروز هیپوکسیا عمل کند. اگر با این دو مشکل آشنا نیستید یا می‌خواهید چگونگی ارتباط میان آنها را بهتر درک کنید، با ما در این مطلب در نفس یار همراه باشید.
هیپوکسیا چیست؟
هیپوکسیا یا هیپوکسی که به فارسی به نام کم اکسیژنی هم شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن بافت بدن یا یک اندام مشخص آن دچار کاهش اکسیژن رسانی می‌شود. سلول‌های زنده برای ادامه حیات به این گاز نیاز دارند و در نبود آن مرگ سلولی اتفاق می‌افتد که در سطح گسترده میتواند بسیار خطرناک باشد. پس اهمیت آن را به هیچ عنوان نباید دستکم گرفت.
هیپوکسیا اغلب با کبودی لب و انگشتان خود را نشان میدهد. افراد به دلایل مختلف ممکن است دچار این مشکل شوند، از اختلالات ریوی گرفته تا مشکلات گردش خون و حتی کم خونی و حملات آسم. برخی شرایط خارجی هم می‌توانند به صورت موقت باعث این عارضه شوند که صعود به ارتفاعات و استنشاق بیش از حد دود و گازهای سمی جزو آنهاست.
در کوتاه مدت این عارضه به گیجی، بی قراری، دشوار شدن تنفس، افزایش شدید ضربان قلب و درد قفسه سینه منجر می‌شود. در صورت دچار شدن به این مشکل باید حتما در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید، چون در صورت ادامه یافتن هیپوکسی میتواند باعث آسیب به اندام‌های حیاتی بدن مانند مغز و قلب شود.
هیپوونتیلاسیون یعنی چه؟
هیپوونتیلاسیون که به نام هیپوونتیلیشن هم شناخته می‌شود، زمانی اتفاق می‌افتد که تنفس به هر دلیل، حجم گاز ناکافی را به بدن وارد و از آن خارج می‌کند. به عبارت دیگر، تعریف این عارضه این است که اکسیژن به مقدار کافی به بدن وارد نشده و کربن دی اکسید هم به درستی از ریه‌ها خارج نمیشود. تجمع کربن دی اکسید و کمبود اکسیژن در هیپونتیلاسیون گرچه در ابتدا مرگبار نیست، اما در موارد شدیدتر میتواند به تنگی شدید نفس، قطعی تنفس و عوارض ثانویه خطرناکی برای اندام‌های مختلف بدن منجر شود.
دلایل بروز هیپوونتیلاسیون میتواند بسیار متنوع باشد. برخی بیماری‌های ریوی مانند برونشیت مزمن، آسم و آمفیزم می‌توانند عامل به وجود آمدن این عارضه باشند. چاقی بیش از حد نیز میتواند با فشار آوردن به دیافراگم و قفسه سینه به این مشکل ختم شود. اختلالات عصبی عضلانی مانند ALS، اختلالات خواب، آسیب‌های نخاعی و حتی ژنتیک فرد هم می‌توانند در دچار شدن به این عارضه موثر باشند.
در صورتی که این عارضه درمان نشود، در درازمدت باعث کاهش اکسیژن موجود در بدن برای تغذیه سلول‌ها و انباشته شدن حجم بیش از حد گاز کربن دی اکسید می‌شود. هر دو مشکل می‌توانند آثار ثانویه ای را به دنبال داشته باشند، مثل:
- نارسایی‌های قلبی
- مشکلات کلیوی
- آسیب به اندام‌های داخلی
اما دو عارضه جدی ناشی از هیپوونتیلاسیون بدون شک هیپوکسی و هیپرکاپنی هستند. هیپرکاپنی بر اثر افزایش سطح کربن دی اکسید در خون به وجود می‌آید و بررسی رابطه آن با هیپونتیلاسیون از حوصله این مطلب خارج خواهد بود. اما هیپوکسی را پیش از این توضیح دادیم و حالا می‌توانیم به آن بپردازیم.
رابطه بین هیپوونتیلیشن و هیپوکسیا
از آنچه که در مورد هیپوونتیلیشن و هیپوکسیا گفتیم، برای مخاطبین عزیز واضح خواهد بود که چه رابطه ای میان این دو وجود دارد. با این حال برای شفاف سازی بیشتر در این بخش نگاه خلاصه ای به آن می‌اندازیم.
هیپوونتیلیشن از سه طریق میتواند باعث بروز هیپوکسیا شود:
- کاهش تبادل گازها به وسیله سیستم تنفسی: در هیپوونتیلاسیون، مقدار هوایی که به ریه‌ها می‌رسد کاهش می‌‌یابد. این به معنای کاهش تبادل اکسیژن و کربن دی اکسید بین ریه‌ها و خون است. در نتیجه، میزان اکسیژن موجود در خون کاهش می‌‌یابد و هیپوکسیا رخ میدهد.
- افزایش کربن دی اکسید: هنگامی که رد و بدل شدن گازها از طریق سیستم تنفسی با اخلال روبرو می‌شود، کربن دی اکسید تولید شده توسط بدن به اندازه کافی از ریه‌ها خارج نمیشود و در خون تجمع پیدا می‌کند. افزایش این گاز در خون میتواند باعث کاهش تحریک مرکز تنفسی در مغز شود و در نتیجه، سیستم تنفسی را بیشتر تضعیف کند. این موضوع در نهایت میتواند عامل بروز یا تشدید هیپوکسیا شود.
- اختلال در عملکرد اندام‌‌ها: کمبود اکسیژن در بافت‌های بدن میتواند عملکرد اندام‌‌ها را مختل کند. مغز، قلب و کلیه‌‌ها به خصوص به اکسیژن حساس هستند و کمبود آن میتواند به آسیب جدی آنها منجر شود. آسیب‌های مغزی می‌توانند کنترل آن بر ریه‌ها را مختل کرده و در نتیجه یک چرخه تضعیف کننده ایجاد می‌شود که هیپوکسیا را تشدید می‌کند.
چطور باید عوارض هیپوکسیا و هیپوونتیلیشن را درمان کرد؟
باید دقت داشته باشید که هیپوکسیا میتواند در نتیجه هیپوونتیلیشن به وجود بیاید و میان این دو، عارضه خطرناک تر به حساب می‌آید. تشخیص دچار شدن به هر کدام از این دو با پزشک است و باید حتما به یک متخصص مراجعه کنید، چون علائم هر دو عارضه با مشکلات متعدد سلامتی دیگر مشترک است. پزشک با تست سطح گازهای خون شما تشخیص میدهد که آیا به این دو عارضه مبتلا شده اید یا خیر و بر اساس آن شما را راهنمایی می‌کند.
در صورتی که مشکل داشته باشید، باید بررسی شود که آیا مسئله به خاطر یک بیماری زمینه ای است یا آسیب مستقیم به سیستم تنفسی. برای مثال کم خونی، آسم و نارسایی قلبی هر سه می‌توانند به صورت بالقوه منجر به هیپوکسیا شوند. در این صورت راه حل طبیعتاً درمان این بیماری‌ها با دارو یا هر راه حل دیگری که از نظر پزشک صحیح می‌رسد خواهد بود.
اما این امکان هم وجود دارد که بیماری به خاطر ضعف یا آسیب دیدگی مستقیم ریه‌ها و سیستم تنفسی به وجود آمده باشد. در این حالت، گرچه همچنان استفاده از داروها رایج است، می‌توان از تجهیزاتی هم استفاده نمود که به کمک آنها فرآیند تنفس تسهیل می‌شود. این تجهیزات عبارتند از:
- دستگاه اکسیژن ساز
- دستگاه CPAP
- ونتیلاسیون مکانیکی
بسته به نظر پزشک می‌توانید از هر کدام از این وسایل استفاده کنید.
جمع بندی
در صورتی که پزشک شما در نهایت رأی به استفاده از دستگاه‌هایی مثل اکسیژن ساز یا CPAP داده است و به دنبال این دستگاه‌های تنفسی هستید، می‌توانید از خدمات مجموعه نفس یار استفاده کنید. تجهیزات اکسیژن ساز ما به خصوص در بازار ملزومات پزشکی و درمان به کیفیت بالا و بادوام بودن شهره هستند و بنابراین می‌توانید با خیال آسوده از این تجهیزات برای تسهیل تنفس بیمارتان استفاده کنید. برای این منظور می‌توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید تا شما را بیشتر راهنمایی کنند.
